‘Iedereen heeft iets te vertellen’ | Congres Verborgen Intelligentie

Op vrijdag 4 oktober kwamen zo’n 80 professionals die werken met mensen met autisme samen voor een ochtend leren over Verborgen Intelligentie. Deze ochtend, georganiseerd door Vanuit Autisme Bekeken (VAB) en Samenwerkingsverband Autisme Gelderland (SAG), en mogelijk gemaakt door ZonMw, brengt vijf sprekers, een dagvoorzitter en twee tekenaars. Samen hebben zij tot doel om te zorgen dat iedereen na afloop vol nieuwe inzichten naar huis gaat. Hier lees je een verslag van de dag.

Donate van Rijswijk, coördinator SAG, heet iedereen welkom en geeft het woord aan dagvoorzitter Dieuwertje Bleijenberg van VAB. Zij is de host van de podcast Verborgen Intelligentie en werkt als trainer en autisme- en inclusieambassadeur bij de Autisme Ambassade en als recruiter voor AutiTalent.

De term Verborgen Intelligentie, is eigenlijk een wat misleidende term, zo merken we tijdens de ochtend. Want waar het eigenlijk om gaat, is niet ‘intelligentie’, maar wat iemand te vertellen heeft. Ook, en vanochtend juíst, kinderen en jongeren met autisme die niet spreken. Want communicatie is natuurlijk veel meer dan alleen spreken. Om daar bij aan te sluiten maken rechts op het podium naast de sprekers twee tekenaars een live verslag van de dag op een enorm groot bord.

Afbeelding
tekening vi
Het live verslag van de tekenaars

Ingrid Claassen: ‘Jezelf kunnen zijn, is belangrijk voor kwaliteit van leven’

De eerste spreker van de dag, Ingrid Claassen, werkt voor het Ministerie van VWS en houdt zich bezig met diversiteit en inclusie in de zorg. Zij stond, samen met Vanuit Autisme Bekeken, aan de basis van het project waar deze dag uit voortkomt. In haar verhaal legt zij de focus op ‘Jezelf kunnen zijn, samen’. Want jezelf kunnen zijn is belangrijk voor kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg.

Maar mag dat eigenlijk wel, jezelf zijn? Het lijkt erop dat zorg vooral insteekt op ‘normaal zijn’ en ‘meedoen’ en dat door belonen (en soms zelfs straffen) aan te leren. Dat kan op korte termijn effect hebben, zegt Claassen, maar er zitten veel nadelen aan.

Bovendien is het niet nodig. Want net als alle sociale dieren, kunnen mensen zich ook op een natuurlijke manier ontplooien. Vanuit eigen interesse en aandacht. Het is aan zorgverleners en ouders om de door de maatschappij opgelegde verwachtingen los te laten en echt aan te sluiten bij het kind.

In de pilot ‘Eigenheid van kinderen waarborgen’ die VAB voor VWS doet, leren ouders dat. Een ander interessant project is Netwerk InEZ (Inclusie en Eigenheid in de Zorg) waar in kaart gebracht wordt hoe ze zorg in Nederland inclusie invult waarbij eigenheid en samen jezelf kunnen zijn het uitgangspunt is.

Martine Delfos: ‘Zeg niet te snel: ik begrijp je’

Afbeelding
Luisteraars in de zaal
Fotograaf: Pierre Pinke

Tweede spreker Martine Delfos is bio-psycholoog, docent, therapeut en schrijver van talloze boeken en artikelen. Delfos: ‘We hoeven niet alles te begrijpen, als we maar begrijpen dat we elkaar niet begrijpen. Dan gaan we respectvoller met de ander om’. Dat, meent zij, is de kern van alles. ‘Hoe meer we weten en hoe meer we mensen begeleiden: hoe meer vragen we krijgen. We moeten naar ieder individu apart blijven kijken. Blijf vragen stellen en zeg niet te snel: ik begrijp je.’ 

Autisme, zegt Delfos, is geen stoornis, ook al zien veel mensen dat wel zo. Het is een a-typische ontwikkeling. Mensen met autisme zijn denkers. Zij leren mensen lezen en sociale interacties door ze te begrijpen. Maar zeg ze niet wat ze moeten leren, want ontwikkelen kan alleen uit jezelf komen. En daarvoor is het nodig dat we geen verwachtingen hebben én dat we geen aannames doen over wat kinderen willen of nodig hebben.

Want als kinderen niet spreken, denken we al snel dat ze niet kunnen denken of voelen. Of dat ze geen behoefte aan contact hebben. Dan stoppen wij zelf ook vaak met tegen hen spreken. En dat is niet goed. Delfos: ‘Maak contact zonder verwachtingen. Let erop dat jij het niet zelf nodig hebt, voor je eigen welbevinden, dat een kind gaat praten. Verwacht niets en blijf tegen de kinderen spreken.’

Anneke Groot: ‘Blijf geloven in deze kinderen’

Na een korte pauze roept Dieuwertje de derde spreker naar voren: Anneke Groot, directeur van stichting Horison. Niet spreken, vertelt Groot, kan een oorzaak kan hebben in dyspraxie en prikkelverwerking. 

Maar liefst 88% van de kinderen met autisme heeft dyspraxie (DCD). Toch wordt het maar bij 15% herkend. Dat niet herkennen van dyspraxie heeft hele ernstige gevolgen. Kinderen met DCD kunnen bepaalde bewegingen wel maken, maar niet op verzoek. Het moet echt uit henzelf komen. Die bewegingen kunnen zijn: iets oppakken, maar ook: spreken. Kinderen die door DCD niet spreken, willen het wel, maar kunnen het niet uit zichzelf. Ze hebben er hulp bij nodig.

Door te werken met de methode Contactgericht Spelen en Leren, die zij ontwikkelde, kun je een niet-sprekend kind op weg helpen. Bijvoorbeeld met een klein duwtje in de juiste richting (prompten) of door even tegen de kaak of op de handen te duwen (diepe druk). Groot waarschuwt: ‘Doe dit altijd respectvol en met toestemming van het kind en de ouders,’ 

Help de kinderen op weg. Niet te veel, niet te weinig, maar precies genoeg om ze tot succeservaringen te laten komen. Want motorische problemen hebben effect op alle andere gebieden. ‘Laten we deze kinderen die gevangen zitten in hun lijf niet vergeten. Laten we altijd blijven geloven in deze kinderen en in wat ze kunnen. Dat is de basisvoorwaarde voor alles.’

Maartje Radstaake: ‘Iedereen heeft iets te vertellen’

Maartje Radstaake is de volgende spreker. Zij werkt als docent, onderzoeker en orthopedagoog bij de Radboud Universiteit, Deelkracht, Isaac NF, Erasmus MC en Milo. 

Afbeelding
Dieuwertje en Maartje
Dieuwertje (links) en Maartje Radstaake (rechts). Fotograaf: Pierre Pinke

‘De grootste misvatting is dat kinderen zonder spraak niets te vertellen hebben,’ zegt zij. Want iedereen communiceert en ondersteunde communicatie is er voor iedereen. Wat dat is? Emoticons bijvoorbeeld. Of pictogrammen, een spraakcomputer, beweging en mimiek.

‘Bij niet sprekende kinderen zeggen we te snel: ik begrijp hem wel. Bijvoorbeeld omdat iemand duidelijk kan maken wat die wel of niet wil. Maar begrijpen gaat veel verder. Dat gaat ook over wat iemand heeft meegemaakt, wat iemands mening is en wat diegene zou willen delen of vragen. Die dingen weten we allemaal niet.’

Om dat mogelijk te maken, is er ondersteunde communicatie. Want niet alle volwassenen en kinderen gaan ooit spreken. Maar ze hebben wel allemaal wat te vertellen. Ga ervan uit dat iemand meer te vertellen heeft dan alleen kiezen tussen twee dingen en maak ruimte om dat te kunnen doen. Daarvoor kun je ondersteunde communicatie inzetten.

Behalve over ondersteunde communicatie wil Radstaake het ook hebben over de IQ-test. ‘Een IQ-test is namelijk helemaal geen valide of betrouwbaar middel, zeker voor kinderen die zich anders ontwikkelen dan de normgroep waarop de test is gebaseerd.’ Het dynamisch assessment is daarom het antwoord. Daarover zal de volgende spreker meer vertellen. 

Emiel van Doorn: ‘Ga uit van talenten in plaats van beperkingen’

Afbeelding
Emiel van doorn
Emiel van Doorn. Fotograaf: Pierre Pinke

En dat is Emiel van Doorn, opleider en adviseur bij Stichting StiBCO; van de methode mediërend leren. Hij weet uit eigen ervaring hoe het is als je intelligentie veel te laag ingeschat wordt. Het is zijn missie om kwaliteiten en talenten in kinderen naar boven te halen. Dat kan onder andere door een dynamisch assessment af te nemen. Het belangrijkste verschil met een IQ-test? Je mag het samen doen. En dat levert, meent Van Doorn, veel interessantere informatie op. 

Om dat te ervaren, zet hij de zaal aan het werk. In groepjes moeten ze zeven verschillen zoeken op twee plaatjes van allerlei groenten. Het gaat inderdaad verrassend snel zo. 

‘Kinderen mogen niet alleen of eenzaam zijn omdat ze iets niet kunnen,’ vindt Van Doorn. Bij statische testen gaat het over wat iemand zelf, alleen, kan. Bij dynamisch testen, kijk je wat je samen kunt. Als dat goed gaat, kan iemand het daarna misschien wel alleen. En zo niet, dan ga je daarna nog samen verder. ‘Pas als je het samen doet en veilig doet, dan kan iemand het maximale laten zien.’

Samenvattend: ‘Werk samen met het kind, kijk hoe ver je samen komt en ga uit van talenten in plaats van beperkingen. Dan zul je zien dat je heel ver kunt komen!’ 

Met die wijze woorden komt de ochtend ten einde. In de aula van de hogeschool wordt nog even flink nagepraat. ‘Ik heb echt veel nieuws gehoord,’ zegt een bezoeker. Haar collega’s knikken. De ochtend heeft hen geïnspireerd om af en toe met een andere blik naar hun werk te kijken. 

Ria Sijbersma: ‘Fijn om zoveel herkenning te zien’

Ria Sijbersma, die namens VAB, deze dag mede-organiseerde kijkt terug op een geslaagde ochtend. ‘Ik vind het mooi om te zien hoe wat we vandaag gehoord hebben aansluit bij een ander belangrijk project van VAB: Levensloopbegeleiding VAB. Ook daar gaan we uit van de eigenheid van de deelnemers en sluiten we aan bij hun wensen en leefwereld. Vandaag waren er zowel levensloopbegeleiders als ouders van deelnemers aan onze levensloopbegeleiding aanwezig. Fijn om bij hen die herkenning te zien. We zijn op de goede weg!’

 

Meer lezen over het project Verborgen Intelligentie? Dat kan hier.

Afbeelding
foto in zaal
Fotograaf: Pierre Pinke