Susan koopt soms zoveel kleding dat ze de rest van de maand blut is

Interview Money Matters

Susan (25 jaar) is de jongste in een gezin met zes kinderen. Haar vader werkt hard, haar moeder is thuis om voor de kinderen te zorgen. Er wordt zuinig geleefd, maar ze hebben nergens tekort aan. Het is ook heel normaal om vanaf de middelbare school bijbaantjes en vakantiebaantjes te hebben en zelf te sparen voor je spullen die je wil hebben.

Op jonge leeftijd op kamers 

Al op haar zestiende gaat Susan op kamers omdat ze na de havo, net als haar oudere zus, een jaar naar een particuliere evangelische school wil. Daarvoor haalt ze zelf het benodigde sponsorgeld voor het schoolgeld op. Haar ouders betalen de overige schoolkosten, de huur, reiskosten en kosten voor levensonderhoud. Susan: “Ik kreeg € 150,- leefgeld per maand voor boodschappen, kleding en alle andere dingen die je moet kopen. In het begin pinde ik wekelijks om precies te weten wat ik kon uitgeven. Maar dat werkte niet, want je betaalt sommige dingen ook digitaal. Toen ben ik wat beter gaan budgetteren. Dat lukte best goed, behalve als mijn fiets of laptop kapot ging. Daarvoor had ik geen potje. Maar als die kosten te hoog waren, dan sprongen mijn ouders gelukkig bij.”

Hbo en universiteit

Na deze school volgt Susan een hbo-opleiding en is ze net begonnen aan een master op de universiteit. Ze heeft een studielening en ook nu dragen haar ouders bij. Susan: “In de zomervakantie werk ik zoveel mogelijk om zo min mogelijk te hoeven lenen. Maar daarmee red ik het niet. Omdat ik al langer studeer heb ik ook geen recht meer op een aanvullende beurs.” 

Susan is erg dankbaar dat haar ouders het financieel mogelijk maken dat ze kan studeren zonder alles te hoeven lenen. Tegelijkertijd vindt ze het ook ongemakkelijk. “Mijn moeder heeft een heel sterke mening over hoe ik met geld moet omgaan. Het voelt daarom niet goed om te vertellen dat ik geld uitgeef aan leuke dingen doen met vrienden of gewoon aan iets voor mezelf. Dus vertel ik zo min mogelijk over wat ik doe.”

Geld uitgeven aan leuke dingen

Als jong meisje geeft Susan vooral geld uit aan barbie-dvd’s en aan boeken. Het liefst verzamelt ze complete reeksen en die heeft ze ook nog steeds. Later besteedt ze haar geld aan kleding, spulletjes voor in haar kamer en sociale activiteiten met vrienden zoals concerten bezoeken. “En piercings, daar heb ik er best wat van. En die zijn ook duur.” Als Susan iets in haar hoofd heeft, dan kan ze eigenlijk niet meer beslissen om het niet te doen. “Het wordt dan een soort obsessie. Ik hoorde laatst bijvoorbeeld van mijn zus dat zij zichzelf best vaak op een massage trakteert. Ik heb toen bedacht dat ik mezelf een massage zou geven voor mijn verjaardag. Dat was gisteren en de massage was heel fijn. Maar volgend weekend vier ik mijn verjaardag hier thuis en heb ik eigenlijk geen geld meer om lekkere dingetjes te kopen.” 

Het wordt dan een soort obsessie.

Teveel kleding kopen

Susan komt ook regelmatig in de problemen door teveel geld uit te geven aan kleding. “Toen ik een keer nieuwe mensen ging ontmoeten dacht ik dat ik niet de gepaste kleding had. Dat was overigens helemaal niet zo. Inmiddels is dat een soort ritueel, een regel geworden: als ik nieuwe mensen ontmoet, heb ik nieuwe kleren nodig. Heel onhandig!”

Laatst ging het flink mis. Susan was met haar moeder en vriend aan het winkelen. Ze ging het pashokje in en haar vriend gaf haar allemaal kleding aan om te passen. Na een tijdje gingen haar moeder en vriend alvast de winkel uit, want er was wat haast. Susan moest toen snel beslissen. “Ik krijg op zo’n moment echt een error in mijn hoofd. Dan weet ik het niet meer en schiet ik in de paniekmodus. Dan zie ik al die mensen in de winkel. Dan word ik gek en moet ik weg. Het lukt me dan niet meer om te beslissen, dus koop ik alles maar. Terwijl ik de winkel uitliep checkte ik mijn bankapp al. Ik had nog maar € 10 over voor de komende drie weken! Gelukkig heb ik een groot doorzettingsvermogen, dus waarschijnlijk ga ik het er wel weer mee redden.” Op de een of andere manier lukt het Susan daarna niet om de kleren terug te brengen. Ze schaamt zich, zowel voor de mensen om zich heen als in de winkel. “Ik vind het bijvoorbeeld heel moeilijk om te zeggen dat ik nu eigenlijk geen geld heb om kleren te kopen.” Nu heeft ze voor zichzelf de regel opgesteld dat ze drie maanden lang geen kleren mag kopen.

Inmiddels is dat een soort ritueel, een regel geworden: als ik nieuwe mensen ontmoet, heb ik nieuwe kleren nodig. Heel onhandig!

Geld geeft stress

Uiteindelijk komt het altijd wel weer goed met het geld, maar het geeft Susan veel stress. Ze is de hele tijd aan het schuiven met geld tot  ze haar studiefinanciering ontvangt. Het is ook lastig in sociale situaties. De meeste van haar vrienden werken inmiddels en hebben een heel ander uitgavenpatroon. Ze gaan dan dingen doen die Susan eigenlijk te duur vindt. “Ik kan het wel betalen, maar dan gaat het af van mijn spaargeld. En dat wil ik niet. Maar ik vind het ook heel moeilijk om dat te zeggen.”

Autismediagnose

Susan weet nog niet zo lang dat ze autistisch is. Op aandringen van haar zus meldt zich bij een GGZ-instelling vanwege automutilatie. Na een tijdje suggereren de therapeuten om een diagnosetraject voor autisme in te gaan. Susan ziet dat helemaal niet zitten: “Daar kom ik niet voor!” Wat haar ook afschrikt aan het diagnosetraject, is dat haar ouders gevraagd zullen worden deel te nemen. Uiteindelijk doet ze het wel en wordt er een ‘werkdiagnose’ autisme gesteld. Dat noemen ze zo omdat Susan erg veel verzet heeft tegen de diagnose. Daarna verdiept Susan zich toch wat meer in autisme en leest er onder andere een boek over. Daar herkent ze veel in. Ze heeft bijvoorbeeld allemaal regels voor zichzelf en doet veel dingen in vaste patronen. Zoals de boodschappen.

Een script voor de supermarkt

“Boodschappen doen vind ik echt verschrikkelijk. Ik kan het alleen als ik een compleet boodschappenlijstje heb. Ik heb een vaste route door de winkel en haal wekelijks ongeveer hetzelfde. Door harde muziek te luisteren op mijn koptelefoon sluit ik me af voor de geluiden in de supermarkt.” Samen met haar vriend boodschappen doen gaat niet goed. Die stapt de winkel in en bedenkt wat ze nodig hebben terwijl hij kriskras door de winkel loopt. “Ik word dan helemaal gek. En dan kan ik ook echt boos worden. De dingen gaan dan niet zoals ik verwacht en daar kan ik niet tegen. Het script klopt niet meer. Ik kan natuurlijk niet verwachten dat iedereen zich gedraagt zoals ik dat wil, maar stiekem wil ik dat eigenlijk wel.”

Boodschappen doen vind ik echt verschrikkelijk. Ik kan het alleen als ik een compleet boodschappenlijstje heb. Ik heb een vaste route door de winkel en haal wekelijks ongeveer hetzelfde.

Taal verkeerd interpreteren

Soms begrijpt Susan iets niet goed en interpreteert ze het verkeerd. Omdat ze graag zelfstandig wil zijn, wacht ze te lang met hulp vragen. “Ik kreeg een paar jaar geleden een belastingbrief. Ik las 'aangifte' en dacht 'maar ik ben toch niks kwijt?' Thuis worden er nu nog grapjes om gemaakt ;-). Maar door deze interpretatiefout heb ik toen dus geen aangifte gedaan, de waarschuwingsbrieven niet begrepen en uiteindelijk een boete moeten betalen.”

Op haar pootjes terecht komen

Ook al gaat het financieel wel eens mis, Susan weet gelukkig de eindjes wel altijd weer aan elkaar te knopen. Maar ze zou graag willen dat ze elke maand een beetje zou kunnen sparen. En dat ze wat vaker luistert naar haar hoofd in plaats van naar haar gevoel. Want dat gevoel vindt ze niet zo betrouwbaar. “Ik voel dingen vaak heel anders dan ze in de werkelijkheid zijn. Ik weet dingen wel, maar ik voel ze niet zo.”

Ik voel dingen vaak heel anders dan ze in de werkelijkheid zijn. Ik weet dingen wel, maar ik voel ze niet zo.

- In overleg met de geïnterviewde zijn de naam en enkele andere gegevens in dit ervaringsverhaal gefingeerd.