Themabijeenkomst autisme en seksualiteit met Welmoed Visser-Korevaar

Welmoed Visser-Korevaar werkt binnen haar eigen praktijk als seksuologe. Zij richt zich op twee doelgroepen: mensen met een verstandelijke beperking, en normaal- en hoogbegaafde volwassenen met autisme. Ook wordt zij door het CCE (Centrum voor Consultatie en Expertise) gevraagd om mee te denken over seksuologische vraagstukken.

Autisme en seksuele ontwikkeling

Welmoed begint met een voor de hand liggende opmerking, die zij toch graag wil benoemen, omdat het soms nog steeds betwijfeld wordt: autistische mensen hebben net als mensen zonder autisme seksuele gevoelens en verlangens. Wat wel lastiger kan zijn (hoeft niet, kan wel) is het ervaren van de volle diepte van alle samenhangende emoties (van jezelf en de ander).

Uit onderzoek van Jeroen de Winter, weten we dat de stappen in de seksuele ontwikkeling bij jongens met en zonder autisme nauwelijks verschillen. Wel was er een verschil te ontdekken in het handelen: flirten, contact maken en onderhouden… dat soort zaken verlopen moeizamer bij jongens met autisme. Meisjes met autisme zijn helaas niet meegenomen in dit onderzoek.

Seksualiteit is onderdeel van de ontwikkeling en van de levensloop. In de praktijk komen levensloopbegeleiders en deelnemers daarom ook in aanraking met vragen over seksualiteit. Bijvoorbeeld:

• Wat is verliefdheid? Hoe weet je dat je verliefd bent?
• Hoe moet je flirten?
• Ik kan niet tegen strelen. Ik heb harde aanraking nodig. Hoe communiceer ik dat met mijn partner?
• Past het lichaam waarin ik geboren ben wel bij me?
• Val ik op jongens of op meisjes, of allebei?

Wat is ‘normaal’?

Over het algemeen doorlopen de meeste mensen dezelfde seksuele ontwikkeling. 5% doorloopt wat je een atypische ontwikkeling zou kunnen noemen. Als je dat constateert, volgt daarna nog de vraag: is dat een probleem? Is het schadelijk voor de persoon zelf of de ander? Een atypische ontwikkeling betekent niet per se dat er een probleem is dat opgelost moet worden. Welmoed liet hierbij een filmpje zien dat gaat over seksuele ontwikkeling in levensloopperspectief.

Bij autisme kan de emotionele ontwikkeling achter lopen bij de cognitieve en sociale ontwikkeling. Er kan dan een discrepantie ontstaan tussen kunnen en aankunnen. Bijvoorbeeld: iemand kan wel de kennis hebben, maar niet in staat zijn om uiting te geven aan bepaalde gevoelens. Ook kan de identiteit, dus ook de seksuele- en genderidentiteit, nog onvoldoende uitgekristalliseerd zijn. Voor de hulpverlener ligt daar een belangrijke taak. Die kan namelijk helpen om ruimte te geven om die identiteit te ontwikkelen, en bijvoorbeeld te bepalen of je biologische geslacht aansluit bij je ervaren geslacht.

Het is in ieder geval belangrijk om te beseffen dat seksualiteit een onderdeel is van de ontwikkeling, en dat het bijvoorbeeld als levensloopbegeleider, belangrijk is om hier met je deelnemer over te praten.

‘Als je de woorden niet hebt om erover in gesprek te gaan, stel je de vraag ook niet.’

Tussen levensloopbegeleider en deelnemer is het belangrijk om een gezamenlijk begrip te krijgen van taal rondom seksualiteit, zodat je weet dat je het over hetzelfde hebt. Welmoed gaf een aantal tips die kunnen helpen bij het in gesprek gaan over seksualiteit:

• Zorg voor een veilige gesprekssituatie (bijvoorbeeld toestemming hebben om het gesprek erover aan te gaan, niet in een ruimte met glazen wanden zitten, afspraken maken over waar de informatie bewaard wordt, niet gebeld worden tijdens het gesprek).
• Geef uitleg over begrippen (bijvoorbeeld de definities van intimiteit en seksualiteit), over sociaal-seksuele regels en gebruik eventueel visualisaties.
• Heb aandacht voor de sensorische aspecten van seksualiteit (bijvoorbeeld aanraking en geur).
• Verwijs door als je denkt dat dat nodig is.

Vanuit autisme bekeken organiseert de themabijeenkomsten in aanvulling op de trainingen van de regionale groepen die deelnemen aan de pilot Levensloopbegeleiding. De bijeenkomsten zijn bedoeld voor levensloopbegeleiders, deelnemers en hun naasten. Het doel van deze themabijeenkomsten is de levensloopbegeleiders extra kennis en inspiratie te bieden over specifieke domeinen of doelgroepen, die misschien niet voor iedereen relevant zijn. Daarnaast bieden de themabijeenkomsten levensloopbegeleiders, deelnemers en naasten de gelegenheid elkaar te ontmoeten en ervaringen te delen.