Themabijeenkomst Autisme en Ouderschap met Janneke van Bockel

Afbeelding

Haar interesse daarvoor begon toen ze een lezing zag van een hoogleraar die zich bezighield met de preventie van kindermishandeling. Hij vroeg zich in eerste instantie af: hoe is het mogelijk dat ouders hun kinderen mishandelen? Maar later dacht hij: wat is er eigenlijk voor nodig dat ouders hun kinderen goed grootbrengen? Op dat moment wist Janneke: daar wil ik me graag mee bezig houden, want ouder zijn kan ingewikkeld zijn en daar is te weinig aandacht voor. Janneke is zelf ouder van twee dochters, waarvan de oudste autistisch is.

 

Terug naar de beginjaren

Nog voordat Janneke zelf kinderen had, veronderstelde ze: je moet gewoon goed voor kinderen zorgen en ze veel liefde geven, en dan komt het vanzelf wel goed. Maar wat als je kinderen niet volgens de boekjes groot blijken te groeien? Janneke heeft daar verschillende boeken over geschreven: IJskastmoeder en Uitlegmoeder. Die boeken staan vol anekdotes; voorbeelden van situaties die ze meemaakte met haar dochter. De verschillende theorieën over autisme zijn hiermee toegankelijk gemaakt en komen tot leven.

Autisme is pervasief, hoor je vaak. Het dringt in alles door. Dat betekent voor ouders dus ook dat het in de hele dag zit; dat het de hele dag doorgaat. Janneke leest een stuk voor uit haar boek IJskastmoeder. Haar dochter vraagt hoe laat het is: ‘Kwart over acht’, antwoordt Janneke. ‘Dat klopt niet’, zegt haar dochter, ‘het is dertien over acht.’ Het is een klein voorbeeld van hoe duidelijk en consequent Janneke moet communiceren. Altijd nadenken over wat de gevolgen kunnen zijn van iets wat ze zegt of doet, voorzien op welke weerstanden ze kan stuiten, en opletten dat er geen verkeerde verwachtingen geschept worden. Nooit weg kunnen komen met een slechte dag, want die krijgt ze dezelfde dag, plus de drie dagen erna, op haar bord. Een autistische deelnemer aan de themabijeenkomst vindt het best moeilijk om te horen, dat het gaat over alles wat lastig en moeilijk is als je een kind met autisme hebt.

Janneke wil bewust ook de moeilijke start bespreken, omdat het daar te weinig over gaat, maar ook omdat je als levensloopbegeleider vaak later in het leven op iemands pad komt. Daarvoor is het belangrijk om te weten hoe het vaak lastige begin was, zeker als je oog wil hebben voor, en wil samenwerken met ouders.

Het ouderperspectief

Het gaat al vaak over het kindperspectief: welke invloed hebben ouders op hun kinderen? Janneke wil oog hebben voor het ouderperspectief: wat vergt het van ouders om kinderen groot te brengen. En welk effect hebben kinderen op ouders? Zuiver kijken naar het ouderperspectief; dat is waar Janneke zich mee bezig houdt.

Waarom is het eigenlijk belangrijk om je als hulpverlener ook op ouders te richten? Ouders zijn nou eenmaal betrokken. Die hoef je er niet bij te betrekken, die zíjn al betrokken. Het is ook bewezen dat het met elkaar verbinden van ouderkennis en professionele kennis betere behandelresultaten geeft. Chiel Egberts (orthopedagoog) zegt niet voor niks: ‘Zorg goed voor de cliënt, maar iets beter voor de ouders.’ Als de ouders goed in hun vel zitten, hebben ze meer ruimte om goed voor hun kind(eren) te zorgen.

Hoe steun je ouders als levensloopbegeleider?

Hoe pak je dat kijken vanuit ouderperspectief dan aan? Alice van der Pas schreef daarover het handboek Methodische ouderbegeleiding. Ze gebruikt daarin de metafoor van een kruk met drie poten. De poten stellen drie aannames voor die je kunt verinnerlijken en die helpen om naast ouders te gaan en blijven staan.

• Elke ouder heeft een besef van verantwoordelijk-zijn (alle ouders willen het beste voor hun kind).
• Ouderschap maakt kwetsbaar.
• De ouder is eindverantwoordelijk (en dus opdrachtgever). Besef dat hulpverleners komen en gaan, maar dat ouders blijven.

Als je het contact met ouders kwijt bent, moet je checken of de drie poten van de kruk nog wel stevig staan. Ga na of je de drie aannames nog wel in beeld hebt. Als een soort detective kijk je, ben je nieuwsgierig en probeer je te snappen waarom ouders doen wat ze doen.

Janneke geeft een voorbeeld van toen ze een ouder begeleidde die heel weinig geld had en die voor haar baby dure Nike-schoenen kocht. Daar kun je natuurlijk meteen allerlei oordelen over hebben. Janneke vroeg door en het bleek dat de moeder als kind altijd afdankertjes had gekregen en daar ook mee gepest was. Ze had zich voorgenomen: dit gaat mijn kind niet gebeuren. Op het moment dat je dat weet, kun je een ander gesprek voeren. In plaats van dat je denkt: hoe haalt ze het in haar hoofd om zo onverantwoordelijk met geld om te gaan?

Het belangrijkste is volgens Janneke dat je ouders helpt door niet alleen maar gericht te zijn op wat er niet goed gaat en je voordoen alsof je de oplossing hebt. Wat helpt is dat je naast ouders gaat staan en samen zoekt wat zij nodig hebben en wat bij hen past en dat je daarbij ook aandacht hebt voor wat er wel lukt. Ze vertelt over het buffermodel waarin Alice van der Pas de beschermende factoren voor ouders heeft beschreven. Dat helpt bij het vinden van de veerkracht van een gezin en is daarmee effectiever dan focussen op risicofactoren. Idealiter is bijvoorbeeld elk contact wat je hebt een ‘goede ouder’-ervaring voor de ouder. Dat de ouder als je weer weggaat denkt: het maakt uit dat ík ouder ben van dit kind.

Wat nemen de deelnemers mee van deze themabijeenkomst?

Aan het einde van de bijeenkomst liet Janneke elke deelnemer een elfje schrijven over hoe ze de lezing ervaren hadden. Een elfje is een gedichtje dat bestaat uit elf woorden op vijf dichtregels. Hieronder lees je wat van de resultaten:

Ouderschap

Kwetsbaar zijn

Autisme helpt erbij

Je kind te begrijpen

Onverwacht

 

Naast

Naast ouders

Luisteren en verstaan

Zien wat nodig is

Samen

 

Kwetsbaarheid

Zichtbaar, voelbaar

De driepotige kruk

Blijven puzzelen en overleggen

Vertrouwen

Ook Janneke zelf schreef een elfje over hoe zij de bijeenkomst ervaren heeft:

Zoomles

Zeven hokjes

Met mooie mensen

Die hun best doen

VAB-tastisch