Autisme als ontwikkeling in eigen tempo en volgorde

Een actueel verklaringsmodel voor autisme is de ontwikkeling in eigen tempo en volgorde, die anders is dan de ontwikkeling van veel leeftijdsgenoten. Veel mensen met autisme herkennen zich in dit model*. Hieronder staat een korte en praktische uitleg.  

* Martine Delfos

Kinderen hebben al jong belangstelling voor andere mensen. Ouders en anderen gaan daar intuïtief op in en stimuleren daarmee de sociaal-emotionele ontwikkeling. De cognitieve ontwikkeling (in de betekenis van logisch nadenken) krijgt pas later de nadruk. Ook daar spelen ouders, maar vooral scholen als vanzelf op in.

Aandacht voor hoe dingen werken

Sommige kinderen hebben op heel jonge leeftijd meer aandacht voor hoe dingen werken. Zij hebben wel belangstelling voor mensen, maar meer hoe ze in elkaar zitten. Zij zijn nog niet zo bezig met mensen en relaties. Ten opzichte van leeftijdsgenoten kun je zeggen dat hun cognitieve rijping versneld is, en hun sociaal-emotionele rijping vertraagd. Ze kunnen de sterke en zwakke plekken van iemand feilloos aangeven, maar de dagelijkse omgang interesseert in het begin minder.

Botsing met verwachtingen van de omgeving

Hun gedrag botst met de verwachtingen van de omgeving. Het gevolg is dat de omgeving niet meer natuurlijk positief op het kind reageert, maar op de verwachting van sociaal gedrag, dus vaak met teleurstelling dat het niet komt. Het maken van contact gaat dan vaak niet op de natuurlijke, vanzelfsprekende manier zoals ouders dat ervaren met kinderen zonder autisme.

Naast een vertraagde sociale is er ook een vertraagde lichamelijke ontwikkeling mogelijk zoals bij zintuigen en stofwisseling. Ook loopt de sociaal-emotionele ontwikkeling niet gelijk op met de lichamelijke ontwikkeling, wat bijvoorbeeld de puberteit extra lastig kan maken.

Verschillen per kind

De mate waarin de ontwikkeling versnelt en vertraagt verschilt per kind. Net zoals er verschillen zijn in de ontwikkeling bij kinderen zonder autisme.

Diagnose autisme

Op basis van hun gedrag krijgen kinderen met deze ontwikkelingsvolgorde vaak de diagnose autisme. Zij hebben een gemiddelde tot hoge intelligentie. Maar er zijn ook kinderen bij wie de sociaal-emotionele vertraging zoveel impact heeft dat de cognitieve versnelling (nog) niet tot uiting komt. Zij scoren vaak laag op een standaard IQ-test en krijgen dan de diagnose verstandelijke beperking, terwijl naasten twijfelen of dat wel klopt. 

Er zijn meer theorieën voor autisme

Ontwikkeling in deze volgorde (ook wel een regenboog aan mentale leeftijden in één persoon genoemd) is een relatief nieuw verklaringsmodel voor autisme. Er zijn ook andere verklaringen voor autisme, zoals een genetisch bepaalde afwijking in de hersenen en een ontwikkelingsachterstand.

Omgaan met een andere ontwikkelingsvolgorde

Er is nog weinig ervaring wat je kunt doen als een kind of volwassene zich in een andere volgorde ontwikkelt dan veel leeftijdsgenoten. Veel begeleiding en hulpverlening op het gebied van autisme is gebaseerd op autisme als hersenafwijking of ontwikkelingsachterstand. 

Vanuit autisme bekeken wil praktische kennis over autisme als andere ontwikkelingsvolgorde vergroten door er in de praktijk mee aan de slag te gaan.