Inspiratiepagina Verborgen Intelligentie

Kinderen en jongeren met autisme die niet of nauwelijks spreken worden vaak gezien als verstandelijk beperkt door een lage score op de IQ-test. Het onderzoek van OpaZ toont aan dat 60% van de ondervraagde ouders en professionals soms twijfelt over de diagnose verstandelijke beperking bij deze doelgroep. In onze pilot Verborgen intelligentie onderzochten we hoe we (beter) kunnen aansluiten op de ontwikkelbehoefte van kinderen met autisme die niet praten. Op deze pagina verzamelen we inspirerende voorbeelden uit het project.

De conclusie van het onderzoek van OpaZ benadrukt dat er oprechte en terechte zorgen zijn over de manier waarop (niet sprekende) mensen met autisme getest worden, en de conclusies die daaruit getrokken worden. Dat terwijl deze diagnose grote gevolgen heeft voor het kind, bijvoorbeeld voor de toegang tot zorg en het onderwijs.

Oorzaken voor lage score

Er zijn verschillende redenen waarom een (niet-sprekend) kind met autisme laag kan scoren op een IQ-test. Het kind:

Is overprikkeld en houdt informatie buiten om ergere overprikkeling te voorkomen;
Heeft een ernstig beschadigd zelfbeeld waardoor hij of zij niet mee wil werken (verzet, of niet mee durft werken (angst voor oordeel);
Kan door dyspraxie niet op het verwachte tempo communiceren of handelen;
Ontwikkelt zich in een andere volgorde;
Heeft geen interesse in de onderwerpen of de materialen van de IQ-test;
Geeft het materiaal een andere betekenis dan waar het in de test voor bedoeld is;
Heeft minder exploratiedrang in de periode voorafgaand aan de IQ-test;
Heeft minder uitleg over de wereld om hem/haar heen gekregen omdat er minder tegen hem of haar wordt gesproken.

Een IQ-test geeft dus niet altijd een goede indruk, en er is een groot risico op onderschatting van het denkvermogen van een kind. Maartje Radstaake, orthopedagoog aan de Radboud Universiteit, zet dan ook vraagtekens bij het gebruik van de IQ-test: “Zeker bij kinderen die andere ontwikkelingsmogelijkheden hebben gekregen dan het ‘gemiddelde kind’.”

Professionals die betrokken waren bij het project

Om uit te vinden wat goede hulp kan zijn voor deze kinderen, zijn er verschillende professionals aangehaakt bij het project. Ze gaven trainingen aan de levensloopbegeleiders.

Martine Delfos is biopsycholoog en gaat in op anders kijken naar deze kinderen, vanuit gelijkwaardigheid. Ze noemt autisme een atypische ontwikkeling. Ze stelt dat mensen met autisme leren door te begrijpen en willen doorgronden hoe dingen werken in de wereld. “Ik heb er zo’n hekel aan als mensen zeggen: ‘die kan niet praten’, of erger nog: ‘die wil niet praten’,” zegt Martine in de podcast Verborgen Intelligentie. “Dat is niet zo, ze communiceren anders. De hele tijd, zelfs.” In de podcastaflevering vertelt zij meer over haar visie en werkwijze met deze doelgroep. Daarnaast kwam ze als gastspreker langs tijdens een themabijeenkomst.
Emiel van Doorn van Stichting StiBCO gaf meer uitleg over leerpotentieel onderzoek, waarbij het draait om hoe het kind leert en wat het wil en kan leren. Het kind wordt bij het onderzoek betrokken en ziet daardoor ook zijn eigen ontwikkeling. “Het meest belangrijke wat we al jaren doen is: kan je verder kijken dan de uiterlijke verschijnselen, belemmeringen en beperkingen?”, vertelt hij in de lunchtalkshow. Hij vertelt daar meer over het verkennen van het leerpotentieel van kinderen.
Anneke Groot heeft ons verteld over dyspraxie, haar eigen opgerichte methode Contactgericht Spelen en Leren en over het hebben van een open attitude als levensloopbegeleider. In onze podcast gaat ze uitgebreid in op haar visie.
Martine Meijers vertelde als ervaringsdeskundig trainer over de kracht van de inzet van ondersteunde communicatie.
Maartje Radstaake, docent pedagogische wetenschappen, heeft de levensloopbegeleiders en ouders ingewijd in de zin en onzin van IQ-testen. “Ik denk dat er heel veel mensen met niet-sprekend autisme zijn die onderschat worden”, vertelt Maartje in onze podcast. Daarnaast vertelt ze meer over het gebruik van ondersteunde communicatie, zoals de inzet van spraakcomputers en pictogrammen. Een communicatieprobleem is niet van het kind alleen. Meer weten? Beluister de podcastaflevering of kijk de lunchtalkshow terug.

Ervaringsverhalen over het project

In een lunchtalkshow blikken we terug op het project Verborgen Intelligentie. Ouders, levensloopbegeleiders en professionals vertellen over hun ervaringen.
In onze podcast Verborgen Intelligentie gaat host Dieuwertje Bleijenberg in gesprek met experts en betrokkenen van het project. Dieuwertje weet bovendien vanuit haar eigen ervaring en als Autisme Ambassadeur waar mensen met autisme tegenaan kunnen lopen in de maatschappij.
Onderzoeksresultaten project Verborgen Intelligentie. MAD Impact deed onderzoek naar de resultaten van het project. Een belangrijke bevinding is dat de meeste kinderen en jongeren meer mogelijkheden tot ontwikkeling hebben, dan waar de omgeving vanuit gaat.
Artikel over deelnemer Valerie (7), zij heeft autisme en praat niet. De moeder van Valerie vertelt in het artikel over het leven van haar dochter en hoe de levensloopbegeleiding helpt.
Levensloopbegeleiders vertellen in dit artikel wat ze geleerd hebben tijdens de trainingen en intervisies die ze volgen voor het project. Ook gaan ze meer in op de ondersteuning voor de deelnemer.
In de eerste training die de levensloopbegeleiders gevolgd hebben ging het voornamelijk over de doelgroep: kinderen en jongeren die niet of nauwelijks praten. Ingrid Claassen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kwam langs. Lees hier meer.
Meer informatie over de start van het project.
Artikel in Trouw over de niet-sprekende tweeling Brett en Mitchell (later deelnemers in de pilot).

Informatie over hulpmiddelen

Hoewel de kinderen uit de pilot niet of nauwelijks praten, communiceren ze voortdurend. In het project is op een andere manier gekeken naar communicatie, waarbij het niet alleen gaat om praten. Op een gelijkwaardige manier contact maken, geloof houden in het kind en weten dat het een recht is om te mogen communiceren zijn voorbeelden hiervan. Een communicatieprobleem is namelijk niet van een kind alleen. Ook zijn er verschillende acties ingezet op individuele voorkeur: ondersteunde communicatie (zoals spraakcomputers en pictogrammen), leerpotentieel onderzoek, contactgericht spelen en leren en extra sessies bij een specialist gericht op het verwerken van trauma.

In de Leidraad ondersteunde communicatie (gemaakt in samenwerking met ervaringsdeskundige OC-gebruikers, ouders, logopedisten, communicatiedeskundigen en orthopedagogen) wordt uitgelegd wat ondersteunde communicatie (OC) is en hoe je het kunt inzetten in het dagelijks leven.
ISAAC-NF heeft voor bepaalde situaties handige communicatiekaarten gemaakt. Communicatiekaarten zijn kaarten met begrippen in de vorm van pictogrammen, foto's en/of woorden.
Meer informatie over de methode van Anneke Groot, Contactgericht Spelen en Leren. CSL richt zich op hoe je het contact met je autistische kind kunt versterken en je kind effectief en doelmatig kunt stimuleren om te ontwikkelen.
Stichting StiBCO geeft meer informatie over leerpotentieel onderzoek.